ΙΕΡΩΝΥΜΟΣ ΜΠΟΣ:ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΣ η ΜΥΣΤΙΚΙΣΤΗΣ;

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣ

 Κεραμιδόγατος 

ΙΕΡΩΝΥΜΟΣ ΜΠΟΣ ήταν το καλλιτεχνικό ψευδώνυμο του Γερούν Αντονίσζον Βαν Άκεν, ένας απο τους πιο αινιγματικούς καλλιτέχνες σε ολόκληρη την δυτική παράδοση, που επέλεξε να υπογράφει τα έργα του με το όνομα της γεννέτειράς του Χερτόγκενμπος, περισσότερο γνωστής ως Ντεν Μπος. Ο ζωγράφος γεννήθηκε σε αυτή την πόλη περίπου το 1450.
Το ψευδώνυμό του προέκυψε από την επιθυμία του να διαχωρήσει τον εαυτό του απο την υπόλοιπη οικογένεια, κάτι που αποτελούσε συχνό φαινόμενο στις Κάτω Χώρες.

ΙΕΡΩΝΥΜΟΣ ΜΠΟΣ
(Πιθανό πορτραίτο)

Το 1480 παντρεύτηκε την Αλέιτ Γκόγιαρτς βαν ντε Μέερβενε, η οποία καταγόταν απο μιά πλούσια αριστοκρατική οικογένεια. Το 1486-87 είχε ήδη γίνει "αξιότιμο μέλος" της Αδελφότητας της Παρθένου, μιας θρησκευτικής οργάνωσης που ήταν αφιερωμένη στη λατρεία της Παναγίας και σε κοινωφελή έργα.
Έχει χαρακτηριστεί ως ένας υπερρρεαλιστής ζωγράφος του 15ου αιώνα (μεσαίωνας) ενώ για άλλους, το έργο του αντανακλά απόκρυφες πρακτικές του μεσαιωνικού κόσμου όπως η αλχημεία ή η μαγεία.
==============================================================================
Τα σημαντικότερα έργα του.


Η Θεραπεία της  τρέλας(1475-80)

(Μουσείο Πράδο στη Μαδρίτη)
Ο πρώτος πίνακας του Μπος που βασίστηκε στην λαική παράδοση  και είναι γνωστός ως "Η Εκτομή της Πέτρας της Τρέλας", χρονολογείται περίπου το 1480. Εκείνη την εποχή, η φράση "έχει πέτρα στο κεφάλι" σήμαινε ότι κάποιος ήταν τρελός. Το περίεργο καπέλο του χειρουργού σε σχήμα χοάνης συμβολίζει την απάτη.
*****************************
Η Πορεία προς τον Γογλοθά (1490)

(Μουσείο Ιστορίας της Τέχνης στην Βιέννη)

Είναι ένας απο τους πίνακες-κλειδιά για να κατανοήσει κανείς τα θρησκευτικά πιστεύω του Μπος. Χωρίς να καταφεύγει σε φανταστικά όντα, ο ζωγράφος παρουσιάζει την αγριότητα του πλήθους γύρω απο τον Χριστό, ενώ ένας καλόγερος κάτω, ακούει την εξομολόγηση του ληστή πριν από την εκτέλεση, προσδοκώντας μια πιθανή λύτρωση. Στην αντίθετη πλευρά υπάρχει η αινιγματική απεικόνηση ενός παιδιού με βοηθητικό πλαίσιο βαδίσματος.

**************************

Ο Ταχυδακτυλουργός(1475-80) 

Δημοτικό Μουσείο του Σεν Ζερμέν-αν-Λιεγ

Ένας πικρός και ειρωνικός στοχασμός στην ανοησία του απλού λαού, που πέφτει έυκολα θύμα στα δίχτυα των τσαρλατάνων, είναι από τα πρώτα έργα του Μπος και χρονολογείται μεταξυ 1475 και 1480.
***************************
Το Κάρο του Σανού(1500-1502)

Τρίφυλλο

(Κεντρικό ταμπλό)

(Μουσείο Πράδο στη Μαδρίτη)

Είναι η πρώτη σπουδαία ηθική σατιρική αλληγορία του Μπος. Το θέμα του πίνακα στο κεντρικό του τμήμα(πρόκειται για τρίφυλλο) είναι η διεφθαρμένη,αδύναμη ανθρωπότητα που έχει πέσει θύμα της παραφροσύνης και βαδίζει προς την αιώνια καταδίκη.

Λεπτομέρειες

Το Κάρο του Σανού σύμβολο της ανθρώπινης αδυναμίας και του υλικού κέρδους που δεν έχει καμία αξία, σύρεται αργά προς την κόλαση η οποία απεικονίζεται στο δεξιό τμήμα, με μιά ομάδα τερατωδών μορφών που είναι μισά ζώα και μισά άνθρωποι. Ανάμεσα τους ένα ψάρι με λέπια, μια ειρωνική αναφορά στη χαμένη αγνότητα. Ένα σκισμένο κείμενο με την μορφή λαβάρου, προηγείται της διαμονικής πομπής.

Το Κάρο του Σανού

Αριστερό φύλλο

Τέσσερα ξεχωριστά επεισόδια απεικονίζονται διαδοχικά, χωρισμένα με πυκνή δασώδη βλαστηση.

1)-Η πτώση των επαναστατημένων αγγέλων

2)-Η δημιουργία της Εύας.

3)-Το Προπατορικό Αμάρτημα

4)-Η εκδίωξη του Αδάμ καί της Εύας απο τον παράδεισο.

Το Κάρο του Σανού

Δεξιό φύλλο

Εργάτες Διάβολοι ασχολούνται με το κτίσιμο ενός γιγαντιαίου πύργου.Το τεράστιο κατασκεύασμα μοιάζει με παρωδία του Πύργου της Βαβέλ, που εδώ έχει σχεδιαστεί για να φιλοξενήσει τις βασανισμένες ψυχές των καταραμένων, που σύμφωνα με την μοιρολατρική άποψη του Μπος αποτελούν ουσιαστικά ολόκληρη την ανθρωπότητα.

Το Κάρο του Σανού

Εξωτερικό ταμπλό

Το Ταξίδι της ζωής. Το θέμα της πορείας του ανθρώπου μέσα από την αμαρτία πού επαναλαμβάνεται και στον Άσωτο Υιό.

***************************

Ίδε ο Άνθρωπος(1480-1485)

(Κρατικό Μουσείο Τέχνης-Φραγκφούρτη)

Το μύνημα του πίνακα είναι η περισυλλογή και ο στοχασμός πάνω στα πάθη του Χριστού. Η αντίθεση ανάμεσα στο καλό και στο κακό που επικρατεί στον κόσμο, απεικονίζεται στα πρόσωπα του Ιησού και του Πιλάτου. Στα χαρακτηριστικά του Ιησού που στρέφει το βλέμμα του γεμάτο επιείκια στο πλήθος που στέκεται από κάτω καταγράφεται η ηρεμία και η παράδοση στον πόνο ενώ ο τύραννος (Πιλάτος) μορφάζει λοξοκοιτάζοντας σαρκαστικά.

Λεπτομέρεια

***************************

Το Πλοίο των Τρελών(1490-1500)

(Λούβρο-Παρίσι)

Ο Μπος γέμισε το καράβι του με τρελούς από διάφορα κοινωνικά στρώματα, αναμειγνύοντας επιδέξεια τον ρεαλισμό, την μεταφορά και την αλληγορία, με το διαβολικό και το χυδαίο.

Στα τέλη του 15ου αιώνα τα όρια μεταξύ τρέλας και λογικής ήταν πολύ σχετικά και συχνά ασαφή, ενώ εκείνοι που θεωρούντο τρελλοί δεν εξευτελίζονταν δημοσίως και δεν αποκλείονταν απο την κοινωνία. Πολλές φορές πίστευαν ότι η φωνή του θεού θα ακουγόταν μέσα απο το στόμα των τρελλών, οι οποίοι επιτρεπόταν να περιπλανώνται στην ύπαιθρο και στα χωριά.

*****************************

Ο Θάνατος του Φιλάργυρου(1490-1500)

(Ουάσινγκτον-Εθνική Πινακοθήκη)

Το σχήμα και οι διαστάσεις αυτού του ταμπλό μαρτυρούν ότι πρόκειται γιά το εξωτερικό τμήμα ενός τρίπτυχου άγνωστης ταυτότητας.

*****************************

Ο Κήπος των Απολαύσεων(1500)

Τρίφυλλο

(Μουσείο Πράδο στη Μαδρίτη)

Κεντρικό ταμπλό

Είναι αφιερωμένο στη λαγνεία. Στο κέντρο του κήπου υπάρχει μια λίμνη, γεμάτη από γυμνές γυναίκες που χοροπηδούν και περιβάλλονται απο γυμνούς άνδρες καβάλα σε φανταστικά ζώα.

Λεπτομέρειες απο το Κεντρικο ταμπλό

Το έκλυτο στοιχείο αυτών των γυμνών έδωσε την αφορμή να διατυπωθούν θεωρίες ότι ο Μπος ανήκε στους Homines Intelligentiae μιά αίρεση που σχετιζόταν με τους Αδελφούς του Ελευθέρου Πνεύματος οι οποίοι ενστερνίζονταν την σεξουαλική ελευθεριότητα.

Στο φόντο το αυγό που βρίσκουν καταφύγιο ομάδες ανθρώπων συμβολίζει το χωνευτήρι της Αλχημείας, όπου γίνονται χημικές και μαγικές μεταμορφώσεις.

Η αμαρτία της λαγνείας αναπαρίσταται με ένα ζευγάρι αισθησιακών εραστών που περιβάλλονται απο μιά τεράστια διάφανη φούσκα, που βγαίνει από το άνθος ενός λουλουδιού που βρίσκεται μέσα στο νερό. Το μοτίβο της γυάλινης σφαίρας σχετίζεται τόσο με τα όργανα του αλχημιστή όσο και και με ένα αρχαίο γνωμικό:"Η Ευτυχία είναι σαν το γυαλί που σύντομα σπάει". Ο κρυστάλλινος σωλήνας πού μπαίνει μέσα στο φρούτο κάτω από την φούσκα, είναι αρσενικό σύμβολο, ενώ το ποντίκι που περπατά μέσα στον σωλήνα είναι μιά αναφορά στις ψεύτικες δοξασίες που παραπλανούν όσους πιστεύουν.

Αριστερό ταμπλό

Η δημιουργία της Εύας

Απεικονίζει την δημιουργία της Εύας και την παρουσίασή της στον Αδάμ απο τον Θεό που εμφανίζεται με την μορφή του Χριστού.

Λεπτομέρειες απο την Δημιουργία της Εύας

Δεξιό ταμπλό

Η Κόλαση των Μουσικών

Απεικονίζει την τιμωρία της ανθρωπότητας που δεν εισακούει τους θεικούς νόμους και ριγμένη στην αμαρτία τιμωρείται με φρικτό τρόπο.

Ο Μπος εισάγει στοιχεία Αλχημείας στο έργο του. Στην Αλχημεία στο κούφιο σώμα του ανθρώπου-δένδρου μετασχηματίζεται η ύλη, ενώ τα μαύρα, λευκά και κόκκινα χρώματα παραπέμπουν στο στάδιο βρασμού του υδράργυρου. Η Αλχημεία κατατάσσεται από τους στοχαστές του Διαφωτισμού στις "ψευδοεπιστήμες" σε αντιδιαστολή με τις "ακριβείς" επιστήμες. Γεννήθηκε στην Κίνα τον πέμπτο αιώνα π.Χ και εμφανίστηκε ως μιά ευφάνταστη εκδοχή της χημείας, τόσο από πλευράς υποθέσεων όσο και απο πλευράς αποτελεσμάτων. Στη βάση της υπήρχαν ορισμένες ιδέες της αποκρυφιστικής φιλοσοφίας:η δημιουργική αρχή, γνωστή και ως παγκόσμιο πνεύμα, θα μπορούσε να εξαχθεί από την σύντηξη της φύσης και της ύλης για ευεργετικούς και επικερδείς σκοπούς. Ο τελικός στόχος των Αλχημιστών ήταν να ανακαλύψουν τη μυστική φόρμουλα για την απόκτηση της φιλοσοφικής λίθου, ή αλλιώς, της πνευματικής φώτισης. Το πνεύμα λοιπόν, που αποσπάται με αυτόν τον τρόπο, έπρεπε στη συνέχεια να καθοδηγηθεί στα διάφορα επίπεδα της ύλης, προκαλώντας έτσι περίπλοκες διαδικασίες μεταστοιχείωσης που σε διαδοχικά στάδια θα μετέβαλλε το σκότος του μολύβδου στο φως του χρυσού. Ο τόπος όπου πραγματοποιούντο αυτοί οι μετασχηματισμοί της ύλης ήταν το εργαστήριο του αλχημιστή στο οποίο υπήρχε ο απαραίτητος άμβυξ, όπου λάμβαναν χώρα αυτές οι διαδικασίες. Οι ανταλλαγές συνταγών ανάμεσα στους αλχημιστές, γινόντουσαν με την χρήση μιας ειδικής γλώσσας η οποία αποτελειτο από ένα περίπλοκο σήστημα συμβόλων, που ασκούσαν μια γοητεία στους καλλιτέχνες όλων των εποχών.

Λεπτομέρειες απο την Κόλαση των Μουσικών

Η γουρούνα φορά κάλυμμα καλόγριας.

Ένα πλάσμα με κεφάλι πουλιού καταπίνει τους καταραμένους και τους αποβάλλει ως περιττώματα μέσα στην ίδια λίμνη όπου ένας φιλάργυρος είναι καταδικασμένος να αφοδεύει τα χρυσά του νομίσματα, ενώ ένας άλλος ξερνάει το φαγητό του, προφανώς μιά τιμωρία για την λαιμαργία. Στα πόδια του θρόνου του Σατανά κείται μια γυμνή γυναίκα με ένα βάτραχο αποτυπωμένο στο στήθος της, ενώ το πρόσωπο της αντανακλάται σε ένα καθρέφτη που είναι κολλημένος στα οπίσθια του δαίμονα. Αυτή είναι η τιμωρία γιά την αμαρτία της αλλαζονείας.

***************************

Η Πορεία προς τον Γολγοθά(1503-4)

(Μουσείο Καλών Τεχνών Γανδης)

Τα παραμορφωμένα, ζωηρόχρωμα κεφάλια αυτού του πίνακα, έχουν σκοπό να απεικονίσουν την διαστέβλωση που προκαλεί το μίσος και ο χλευασμός. Είναι ένα από τα εξαιρετικά παραδείγματα της ακαταπόνητης δημιουργικότητας του Μπος

ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΙΝΑΚΑ 

Η ΠΟΡΕΙΑ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΓΟΛΓΟΘΑ

**************************

Η Σταύρωση της Αγίας Ιουλίας(1500-4)

***************************

Ο Άγιος Ιωάννης ο Βαπτιστής στην Έρημο(1504-1505)

(Μουσείο Λαζάρο Γλαλντιάνο,Μαδρίτη)

Απεικονίζει την νίκη επί των πειρασμών του επίγειου κόσμου. Το φωτεινό καλοκαιρινό τοπίο το μολύνουν σύμβολα του κακού.

Ένα οφιοειδές πλατύφυλλο φυτό γεμάτο αγκάθια, μοιάζει να αποσπά τον ασκητή από την περισυλλογή του. Είναι ένας φανταστικός θάμνος, με παράξενα φρούτα που παραπέμπουν στους πειρασμούς των επίγειων απολαύσεων. Το άγριο φρούτο, όμοιο με γαιδουράγκαθο, παραπέμπει στον συσχετισμό του φρούτου με την αμαρτία  και την τιμωρία που γνώρισε ο άνθρωπος στον κήπο της Εδέμ. Επιπλέον, η περίεργη βλάστηση υποδηλώνει ότι ο Άγιος Ιωάννης στην έρημο έχει ένα παραισθητικό όραμα.

*************************

Ο Άγιος Ιωάννης στην Πάτμο(1504-5)

(Εθνική Πινακοθήκη Βερολίνου)

Πιθανώς το πλευρικό κομμάτι ενός χαμένου τρίπτυχου. Σύμφωνα με την Αποκάλυψη, μιά αγγελική οπτασία φανερώθηκε στον άγιο την ώρα που έγραφε το έργο του, δείχνοντας του την ίδια την Παναγία. Το δαιμονικό πλάσμα στο κάτω μέρος, με το σκεφτικό πρόσωπο ενος διοπτροφόρου άνδρα, την ουρά σκορπιού και τα μυτερά φτερά είναι δύσκολο να ερμηνευτεί.

**************************

Ο Άγιος Ιερώνυμος Προσευχόμενος(1505)

(Μουσείο Καλών Τεχνών,Γανδη)

Γύρω από τον άγιο υπάρχει μια μεγάλη εξοχική έκταση. Μέσα στη σπηλιά, τα τεράστια φρούτα σε κατάσταση αποσύνθεσης συμβολίζουν τους πειρασμούς.

Λεπτομέρεια

****************************

Παράδεισος και Κόλαση(1500-1504)

(Παλάτσο Ντουκάλε της Βενετίας)

1)-Επίγειος Παράδεισος

2)-Η Άνοδος στους Ουρανούς

3)-Η Πτώση των Καταραμένων

4)-Κόλαση

Λεπτομέρεια

Πιθανώς αποτελούσαν ανα ζεύγη τα επιμέρους τμήματα ενός χαμένου τρίπτυχου του 1500-4. Η τύχη του κεντρικόυ στοιχείου, ενός τετράγωνου ταμπλό, αγνοέιται

**************************

Η Δευτέρα Παρουσία(1504)

Τρίπτυχο

(Ακάδημία Καλών Τεχνών-Βιέννη)

Στο κεντρικό ταμπλό απεικονίζεται η Δευτέρα Παρουσία. Στο αριστερό το Προπατορικό Αμάρτημα και στο δεξιό η Κόλαση.

Λεπίδες, μαχαίρια και βέλη καρφώνουν τους καταραμένους. Η πηγή έμπνευσης είναι κείμενο του Ησαία. Το μαχαίρι όμως θεωρείται σεξουαλικό σύμβολο.

Λεπτομέρειες 

*************************

Ο Χριστός με τον Ακάνθινο Στέφανο(1508)

(Εθνική Πινακοθήκη του Λονδίνου)

Τα μοχθηρά πρόσωπα των παρατηρητών έχουν ερμηνευτεί ως αναφορές στους τέσσερις τύπους χαρακτήρα. Οι φιγούρες στην κορυφή συμβολίζουν τον φλεγματικό και μελαγχολικό χαρακτηρα και οι κάτω τον αιματώδη και τον χολερικό χαρακτήρα. Σε κάθε περίπτωση υπάρχει έντονη αντίθεση με το ευγενικό πρόσωπο του Χριστού και την γαλήνια αποδοχή της θλίψης.

**************************

Οι Πειρασμοί του Αγίου Αντωνίου

Κεντρικό ταμπλό.

(Εθνικό Μουσείο Αρχαίας Τέχνης της Λισαβόνας)

Στό κεντρικό επεισόδιο ιέριες με κομψά φορέματα τελούν μια βέβηλη λειτουργία. Ένας αδύναμος γέρος προχωρεί για να μεταλάβει. Τον ακολουθεί ένας μουσικός που κρατά μαντολίνο, φορά ένα μαύρο μανδύα, έχει κεφάλι γουρουνιού και στο κεφάλι του κάθεται μια κουκουβάγια σύμβολο αιρετικών δοξασιών.

Αριστερά κάτω απο ένα τεράστιο κόκκινο φρούτο, παραπομπή στη χοάνη των αλχημιστών, ξεπροβάλει μια ομάδα από τερατόμορφες φιγούρες που την οδηγεί ένας δαίμονας που παίζει άρπα, προφανής βεβήλωση του αγγελικού οργάνου. Το πλάσμα που ιππεύει είναι επίσης αμφίσημο. Μοιάζει με παράξενο ζώο τοποθετημένο μέσα στο δέρμα ενός τεράστιου ξεπουπουλιασμένου πουλιού. Στα πόδια φορά τσόκαρα. Ο γενειοφόρος άνδρας με το ψηλό καπέλο που ακουμπά πάνω στο φόντο είναι ο μάγος που διευθύνει και συντονίζει ολόκληρη την σύνθεση.

Λεπτομέρειες

Καβάλα σε ένα τεράστιο αρουραίο, μιά ημιανθρώπινη,τερατώδης φιγούρα κρατά ένα παιδί. Πρόκειται για ένα κωδικοποιημένο σχόλιο γιά την φυγή στην Αίγυπτο.

Από ένα τεράστιο κόκκινο φρούτο, παραπομπή στη χοάνη των Αλχημιστών, ξεπροβάλει μια ομάδα απο τερατόμορφες φιγούρες που την οδηγεί ένας δαίμονας που παίζει άρπα, προφανής βεβήλωση του αγγελικού όργάνου. Το πλάσμα που ιππεύει είναι επίσης αμφίσημο.  Μοιάζει με παραξενο ζώο τοποθετημένο στο δέρμα ενός ξεπουπουλιασμένου πουλιού. Στα πόδια του φορά ένα ζευγάρι τσόκαρα.

Ένας γέρος αδύναμος άνδρας προχωρεί για να μεταλάβει και ένας μουσικός που κρατά ένα μαντολίνο, φορά ένα μαύρο μανδύα, έχει κεφάλι γουρουνιού και μιά κουκουβάγια στο κεφάλι που συμβολίζει τις αιρετικές δοξασίες.

Δεξιό ταμπλό

Με φόντο μιά πόλη γεμάτη πύργους, ο άγιος που περιφρονεί τους πειρασμούς των οραμάτων του, παρουσιάζεται ως προασπιστής της πίστης και νικητής των δυνάμεων του κακού.

Η γυμνή γυναίκα που κρυφοκοιτάζει από την κουρτίνα είναι η μεταμφιεσμένη δαιμονική φιγούρα μιας βασίλισσας που συνάντησε ο άγιος, σύμφωνα με την ιστορία απο το βιβλίο Vitae patrum(Βίοι των Πατέρων της Ερήμου). Το κούφιο δένδρο είναι μιά ακόμα αναφορά στον συμβολισμό της Αλχημείας που είναι παρόν σε όλο το τρίπτυχο.

Λεπτομέρεια

Δύο φιγούρες πετούν στη ράχη ενός ψαριού. Σύμφωνα με τη δοξασία ότι ο διαβολος προίκισε τις μάγισσες με την ικανότητα να πετούν στα μέρη όπου γίνονταν οι συνάξεις τους.

Το στρωμένο τραπέζι που στηρίζουν δύο γυμνοί δαίμονες είναι αναφορά στον έσχατο πειρασμό που αντιμετωπίζει ο άγιος, την λαιμαργία. Το ψωμί και η κανάτα στο τραπέζι αποτελούν επίσης αναφορά σε ένα εορτασμό της Θείας Ευχαριστίας βέβηλου χαρακτήρα που επιβεβαιώνεται με το πόδι του γουρουνιού που προεξέχει απο την κανάτα

                                      Αριστερό Ταμπλό

Ο άγιος υποβασταζόμενος από τους συντρόφους του μετά την πτώση του από τον παράδεισο. Πραγματικά και φανταστικά στοιχεία συγχωνεύονται στο τοπίο. Ένας λόφος σχηματίζεται από την πλάτη ενός άνδρα που σέρνεται στα τέσσερα και είναι καλυμμένος με ένα μανδύα από χόρτο. Τα οπίσθιά του χρησιμεύουν ως είσοδος στο λόφο που ερμηνεύεται ως οίκος ανοχής. Πρόκειται για σαφή αναφορά στην αμαρτία της σοδομίας. Κάτω απο την γέφυρα που διασχίζει την παγωμένη λίμνη μια δαιμονική ομάδα συγκεντρώνεται για να ακούσει έναν μοναχό που διαβάζει μιά επιστολή. Η σκηνή σε συνδιασμό με το πουλί με τα παγοπέδιλα που μεταφέρει ένα άσεμνο γραπτό μύνημα είναι αναφορά σε εκείνα τα μέλη του κλήρου που πλόυτίζουν πουλώντας συγχωροχάρτια.

Λεπτομέρεια

 Ο Άγιος Αντώνιος με τις παλάμες ενωμένες σε ένδειξη της ακατάλυτης πίστης του, μεταφέρεται στον ουρανό από φτερωτούς δαίμονες. Συνοδεύεται απο τα συνηθισμένα μοτίβα του Μπος, τα ψάρια, τις σαύρες και άλλα παράξενα, υβριδικά όντα. Ο άγιος όμως αψηφά τους βασανιστές του.

            Εξωτερικό με τις πτέρυγες κλειστές

***************************

Ο Πειρασμός του Αγίου Άντωνίου(1510)

Διαφορετική Απεικόνηση

(Μουσείο Πράδο-Μαδρίτη)

**************************

Ο Άσωτος Υιός(1510)

(Μουσέιο Μπόιμανς Βαν Μπένιγκεν

Ρότερνταμ)

Μιά απο τις σπάνιες ισσοροπημένες συνθέσεις του Μπος με περιορισμένη γκάμα χρωμάτων.

**********************

Η Δευτέρα Παρουσία(1506-8)

(Παλαιά Πινακοθήκη-Μόναχο)

Αγαπημένο θέμα του Μπος. Τα δαιμονικά όντα σε ένα ταξίδι φαντασίας.

**********************

Η Προσκύνηση των Μάγων(1510)

(Μουσείο Πράδο-Μαδρίτη)

Έξω από μιά ετοιμόρροπη καλύβα κάθεται η Παναγία(επιβλητική φιγούρα) που παρουσιάζει το βρέφος στους ξένους βασιλείς με τα πολυτελεί ρούχα. Ανάμεσα στους σκοτεινούς χαρακτήρες της σκηνής είναι μιά φιγούρα τυλιγμένη με ένα κόκκινο μανδύα, με στέμμα και κόσμημα στον αστράγαλο που αντιπροσωπεύει τον Αντίχριστο ή κατά άλλους τον Ηρώδη. Στα διπλανά ταμπλό εμφανίζονται ο Άγιος Πέτρος στο ένα και η Αγία Αγνή στο άλλο με τους δωρητές γονατιστούς.

Λεπτομέρειες

Η σκηνή είναι ήρεμη και γαλήνια μόνο εκ πρώτης όψεως, αφού υπάρχουν δυσδιάκριτα σύμβολα του κακού διάσπαρτα σε όλο το τρίπτυχο. Εδώ μιά αρκούδα και ένας λύκος επιτίθενται σε κάποιους οδοιπόρους παραπέμποντας στα απρόβλεπτα εμπόδια που αναμένουν τον άνθρωπο στο ταξίδι της ζωής. Το θέμα αντιμετωπίζεται με παρόμοιο τρόπο στο αριστερό ταμπλό του "Κήπου των Επίγειων Απολαύσεων" όπου η ατμόσφαιρα της παραδεισένιας μαγείας διακόπτεται απο τη δυσδιάκριτη σκηνή ενός λιονταριού που διμελίζει ένα ελάφι.

********************

Ο Κόσμος μετά τον Κατακλυσμό(1500)

(Μουσείο Μπόιμανς Βαν Μπένινγκεν, Ρότερνταμ)

Τρίπτυχο που δεν βρέθηκε σε καλή κατάσταση.  Και ο Μπος είχε επηρεαστεί από τον φόβο μιας καταστροφής που σχετιζόταν με το νερό.  Στην Ολλανδία ο κόσμος δεν ήταν δυνατό να ξεχάσει την τραγική νύχτα της 18ης Νοεμβρίου του 1421, όταν υπερχείλισε το δέλτα του Ρήνου παρασύροντας 35 χωριά και προκαλώντας τον θάνατο σε 100.000 κατοίκους. Το γεγονός ερμηνεύθηκε ως θεική μάστιγα, μιά σαρωτική τιμωρία του άπιστου πληθυσμού.

***********************

Τα Επτά Θανάσιμα Αμαρτήματα(1475-80)

Λεπτομέρειες

Λαιμαργία

(Μουσείο Πράδο-Μαδρίτη)

Οι διάφορες αμαρτίες απεικονίζονται με έντονη ειρωνία μέσα απο σκηνές αγροτικής ζωής. Γύρω απο τον Χριστό  στον τάφο(ηλιόμορφο σχέδιο) υπάρχει η λατινική επιγραφή:Cave,Cave,Dominus videt-(Προσοχή, Προσοχή ο Θεός Βλέπει)

************************

Ο Γαμος της Κανά

(Μουσείο Μπόιμανς βαν Μπένινγκεν-Ρότερνταμ)

**************************

Ο Άγιος Χριστόφορος(1504-5)

(Μουσείο Μπόιμανς βαν Μπένινγκεν-Ρότερνταμ)

              ************************

=============================================================================

Κεραμιδόγατος 

ο μαντουμανταδόρος-(Β.Π)